Dabrowski's theorie van positieve desintegratie

De theorie van positieve desintegratie is een theorie van morele ontwikkeling bedacht door de Poolse psycholoog Kazimierz Dabrowski. Het bestaat uit vijf niveaus die gaan van totaal eigenbelang tot bijna het tegenovergestelde, wat de primaire zorg is voor anderen.

Niveau I: primaire integratie

Egocentrisme is de heersende macht in dit niveau. Degenen die zich op dit niveau van morele ontwikkeling bevinden, hebben weinig aandacht voor anderen.

Ze kunnen zeer competitief zijn en vaak winnen omdat ze geen schuld of schaamte hebben om te voorkomen dat ze doen wat anderen kan schaden. Hun doelen zijn meestal beperkt tot financieel succes, macht en glorie. Ze missen het vermogen tot empathie en zelfonderzoek, zodat wanneer er iets fout gaat, ze de schuld op anderen leggen in plaats van dat ze enige persoonlijke verantwoordelijkheid nemen.

Niveau II: desintegratie op Unilevel

Individuen op dit niveau van morele ontwikkeling zijn niet langer volledig egocentrisch, maar hebben nog geen kern van waarden geïnternaliseerd. Ze worden meer gemotiveerd door bezorgdheid over wat anderen van hen zullen denken, door een behoefte aan goedkeuring of angst voor straf. Het ontbreken van geïnternaliseerde waarden maakt ze gemakkelijk doelen voor manipulatie. Ze kunnen innerlijke conflicten ervaren, maar dit zijn tussen externe concurrerende waarden, zoals waarden van de sociale groep en van het gezin.

Niveau III: Spontane Displacement op meerdere niveaus

Op dit niveau begint een individu een innerlijke kern van hiërarchische waarden te ontwikkelen.

Intense innerlijke conflicten doen zich voor omdat de persoon niet tevreden is met wie hij is, zoals gemeten tegen een ideaal, tegen hoge persoonlijke normen. Hij zal vergelijken wie hij is met wat hij denkt dat hij zou kunnen of zou moeten zijn. De strijd om het ideaal te bereiken kan leiden tot existentiële depressie, wanhoop, angst en gevoelens van inferioriteit.

Een persoon kan bijvoorbeeld een sterk gevoel van eer hebben en geloven dat elke leugen een teken is van moreel falen of zwakte. Als ze liegen om uit de problemen te raken, kunnen ze overweldigd worden door schuld en schaamte.

Degenen op dit niveau voelen zich ook vaak moreel niet gesynchroniseerd met hun leeftijdsgenoten wier waarden niet op hetzelfde hoge niveau van idealisme liggen. Ze vinden het bijvoorbeeld moeilijk om te accepteren dat minder dan 100 eerlijk zijn soms sociaal aanvaardbaar is, omdat we soms complimenten betalen die we niet echt bedoelen.

Dabrowski beschouwde dit niveau als een periode van 'positieve onaangepastheid'. Het is het punt waarop een persoon neurotisch en onaangepast kan lijken, maar op het punt staat een hoger ontwikkelingsniveau te bereiken. Therapeuten kunnen proberen de persoon te helpen zich aan te passen aan de normen van de maatschappij in plaats van hem of haar te helpen het volgende niveau te bereiken. Niet iedereen haalt het naar het volgende niveau. Voor sommigen kan het een levenslange strijd zijn.

Niveau IV: Georganiseerde disruptie op meerdere niveaus

Degenen op dit niveau hebben geleerd zich aan te passen aan persoonlijke idealen, om volgens die idealen te leven. Ze hebben sterke en onwrikbare waarden. Ze kunnen zichzelf en anderen accepteren, hebben een sterk verantwoordelijkheidsgevoel en zijn toegewijd om anderen te dienen.

Ze vertonen een sterke empathie, mededogen en zelfbewustzijn. Om deze toestand te bereiken, moet men echter de strijd van niveau drie hebben doorstaan. Zijn vorige zelf moet desintegreren om plaats te maken voor het meer ideale zelf.

Niveau V: secundaire integratie

Degenen die het vijfde niveau van morele ontwikkeling hebben bereikt, hebben hun ideaal bereikt. Innerlijke conflicten zijn allemaal opgelost. Zeer weinig mensen bereiken dit niveau, dat wordt gekenmerkt door een leven van dienstbaarheid aan de mensheid en leven volgens de hoogste en meest universele principes van aandacht voor de mensheid. Moeder Theresa wordt verondersteld deze staat te hebben bereikt.

Een minder bekend individu op het vijfde niveau is Peace Pilgrim, die al haar bezittingen heeft opgegeven en 28 jaar lang heeft besteed aan het helpen van anderen bij het vinden van innerlijke vrede.

Betekenis van de theorie

Het doorlopen van de vijf niveaus is niet eenvoudig en kan zelfs emotioneel pijnlijk zijn. Veel mensen die het pad van het ene naar het andere niveau afleggen, doen dat niet altijd met opzet. In plaats daarvan worden ze op hun pad gestuwd door omstandigheden te verzachten, waaronder de dood van een geliefde, een bijna-doodervaring of zelfs een mystieke ervaring. Ze kunnen ook onbewust voelen dat ze klaar zijn voor het volgende niveau.

De moeilijkste overgang tussen niveaus is die tussen niveau drie en niveau vier, en veel mensen die moeite hebben om voorbij niveau 3 te geraken zouden baat hebben bij counseling, mits degene die het heeft enige begrip heeft van de theorie en van hoogbegaafdheid. Zonder dat begrip kan een counsellor tijd spenderen om te proberen het individu aan te passen aan het leven zoals het is in plaats van hen te helpen naar het volgende niveau te gaan.

Als een persoon eenmaal in niveau vier begint te bewegen, is de keuze om verder te gaan een bewuste keuze. De persoon is niet langer bang voor de desintegratie van het zelf en kan de pijn accepteren omdat hij of zij begrijpt dat het nodig is om door te gaan naar de hogere niveaus van ontwikkeling.

Verbinding tussen de theorie en de overexcitabilities

Die individuen met sterke emotionele , intellectuele en imaginationale overexcitabilities lijken het grootste potentieel te hebben voor het bereiken van de hogere niveaus van morele ontwikkeling, waarbij de emotionele en intellectuele OE's de belangrijkste zijn.

Hoogbegaafde kinderen en de theorie van positieve desintegratie

De theorie is meer van toepassing op volwassenen dan op kinderen, maar het is niet ongewoon dat sommige hoogbegaafde tieners zich zorgen maken over het conflict tussen hoe de dingen zijn en hoe ze zouden moeten zijn.